
Marcos Soares da Cruz joven ho idade 22 husi suku Railaco-Craik, postu administrativu Railaco, munisípiu Ermera, estuda iha Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL), Faculdade de Ciências Sociais (FCS), Departamento de Comunicação Social, ho esforsu liuhusi kreatividade rasik bele hetan osan responde ba nesesidade estudu ni’an.
“Bainhira ha’u mai hala’o estudu iha UNTL ha’u-nia Papa ho Mama lahatene. Sira hanoin ha’u mai kursu iha Gleno, maibé ha’u mai Díli hodi hein halo rejistrasaun hodi hala’o ha’u-nia estudu iha UNTL,” dehan Marcos nu’udar oan ikun husi maun alin na’in-neen (6).
Nia hatutan, iha sidade ne’e buat hotu presiza uza osan, ho ida-ne’e maka hanesan joven nia hala’o atividade sira hanesan hadia telefone, hadia laptop, fa’an sigarru, no sai fotografer.
“Ha’u-nia Inan-Aman ema agrikultór. Ha’u haree sira-nia forsa la natoon atu selu ha’u-nia eskola iha universidade. Ho ida-ne’e maka ha’u nu’udar joven ida tenki foti dalan liuhusi hadia ema nia telefonene’ebé aat, hadia laptop, fa’an sigarru, no sai fotografer hodi bele ajuda inan-aman liuhusi ha’u-nia kreativu rasik atu hamenus husu osan husi inan-aman,” hateten Marcos.
Nia dehan, matadalan buka osan hodi responde ba nesesidade nu’udar estudante ne’e mai husi nia kolega sira-ne’ebé sempre hamutuk ho ideia ne’ebé kreativu hodi buka osan.
“Ideia hodi hetan osan ne’e mai husi kolega joven lubuk ida-ne’ebe ami sempre ransu malu ho ida-ne’e maka ami fahe tempu banhira iha tempu livre ba buka ema ne’ebé presiza hadia telefoni, laptop no hasai foto. Husi osan ne’ebé hetan maka sosa fali sigarru hodi bele fa’an atu nune’e osan ne’ebé hetan ne’e nafatin iha hodi responde ba preokupasaun sira,” dehan nia.
Iha fatin seluk Zelia José ho idade (27), husi suku Hautoho, postu administrativu Remexiu, munisipiu Aileu ne’ebé estudu iha UNTL, dehan nia fa’an dosi hodi sustenta nia nesesidade eskola.
“Ha’u hanesan oan dahitu husi ami maun alin nain 8 no hanesan mos joven ida-ne’ebé idade mós aumenta presiza buka dala hodi fasilita ita-nia nessesidade. Tanba husu bebeik ba inan-aman, maibé haree mós ba sira-nia servisu, ho ida-ne’e maka ba ha’u hili dalan tenki fahe tempu ba eskola no kursu, depois fila buka rasik osan liuhusi liuhusi faan dosi,” Dehan Zelia.
Zelia José haktuir, estuda iha Díli buat hotu sempre ho osan nune’e maka nia tenki fahe tempu bainhira sai eskola buka osan liuhusi faan dosi.
“Ha’u hahú faan dosi iha sei SMA iha tinan 2018 to’o agora [2025]. Bainhira dader ha’u sona dosi hodi ba faan iha dalan ninin depois hotu mak ba fali eskola no fila husi eskola kontinua ba kursu, sai mai sosa sasan hodi halo fali dose,” nia haktuir.
Nia dehan, liuhusi osan ne’ebé mak hetan bele responde fali ba nia nessesidade eskola no kursu nian.