Sexta, Maio 03, 2024
Total visitors: 766366

Komadante Polísia Ema Vulneravel (VPU) Nasionál, Inspetór Rucardo da Costa hateten implementasaun lei no. 6/2023, lei protesaun labarik no lei no. 7/2010, lei kontra violénsia doméstika, sira enfrenta difikuldade ba fatin atu referral vítima labarik mane sira, tanba uma mahon hotu iha nasionál no munisípiu rezeita simu vítima labarik mane sira.

Komadante Polísia Ema Vulneravel (VPU) Nasionál, Inspetór Rucardo da Costa hateten implementasaun lei no. 6/2023, lei protesaun labarik no lei no. 7/2010, lei kontra violénsia doméstika, sira enfrenta difikuldade ba fatin atu referral vítima labarik mane sira.

Nia dehan dezafiu seluk sira susar atu hetan informasaun detallu husi labarik sira, tanba dalabarak sira hateten informasaun ida, maibé depois to’o iha Ministériu Públiku konfirma fali informasaun seluk no sira sempre haluhan faktu sira.

“Fatin hakmatek ba vítima labarik mane sira laiha. Labarik mane konflitu ho lei idade tinan 13 até 14, ami atu refere ba ne’ebé.

Ami refere ba uma mahon sira la simu tanba mane, uma mahon sira iha rai-laran tantu nasionál no munisípiu sira simu de’it mak feto. Tanba ne’e ami sujere ita haree sentru reabilitasaun ida atu ami hetan labarik sira konflitu ho lei bele refere ba iha ne’ebá,” nia hateten hafoin partisipa iha semináriu nasionál kona-ba garantia no proteje ba labarik no joven iha perigu, iha salaun Mahoka Surikmas, Díli.

Nia hateten iha kazu balun labarik ho idade 13 até 14, inan-aman baku laiha fatin ba sira atu asegura labarik ne’e. Entaun meus ne’ebé sira halo mak aprosima inan-aman sira atu labele baku oan.

Nia hatutan espasu ne’ebé sira iha atu halo entervista ba vítima sira mós la konfortável, tanba sala ne’e luan no vítima, suspeitu no sasin sira hamutuk de’it iha sala ida, entaun vítima sira sente la seguru atu fó informasaun.

Kona-ba investigasaun nia dehan, prosesu investigasaun ida dezde simu keixa husi vítima sira rasik ou ema seluk ne’ebé haree akontesimentu krime ida. Depois simu keixa sira halo kedas asaun hodi asegura vítima sira, iha prosesu ne’e sira haree vítima nia kondisaun saúde bele fó informasaun mak sei rona vítima sira. Maibé kondisaun saúde la premite mak sira refere ba instituisaun relevante sira atu hetan tratamentu médiku.

Nia haktuir prosesu ne’e sira mós notifika inan-aman sira no parseru sira hanesan Organizasaun Asistensia Legal ba Feto no Labarik (ALFeLa) no defensória públika atu akompaña, nune’e labarik sira mós sente seguru hodi fó informasaun.

Kona-ba labarik no joven sira ne’ebé konflitu ho lei ka suspeitu, sira iha direitu ba protesaun espesial, liu-liu direitu konfendesialidade no iha mós prosedimentu kaputrasaun. Tuir lei labarik sira ho idade 16 mai kraik labele dadur, sira ne’ebé idade tinan 16 ba leten bele dadur, maibé tenke haketak husi ema bo’ot sira molok lori ba tribunal durante 72 oras no sira iha direitu ba advogadu durante iha prosesu laran.

Nia informa Polísia VPU estabele iha munisípiu hotu ho nia membru atual hamutuk na’in 112. Membru sira-ne’e formadu ona atu fó protesaun ba labarik sira, tanba ne’e bainhira ema ruma halo krime hasoru labarik sira bele kontatu sira kualker loron no oras hodi asegura urjentemente labarik sira iha fatin ne’ebé seguru.

Tuir dadus VPU nasionál, hahú janeiru to’o Agostu tinan 2023, rejistu kazu maustratus ba menor hamutuk 54, abuzu seksual ba menor 46, aktu seksual ho adolesente 26, insestu 5, infantisidiu 1, trafikumanu 1, fa’an ema 3, koasaun seksual 33, prostitusaun infantíl 1, esplorsaun seksual 2, abuzu seksual ba ema ne’ebé labele rejiste 8.

Entretantu, Diretora Ezekutiva Organizasaun FOKUPERS, Maria Fatima Pereira Guterres hateten, sira-nia alvu prinsipal mak feto, maibé labarik mane barak mós sai vítima, entaun sira halo espansaun ba fatin hodi simu labarik mane sira ne’ebé ho idade menus husi 12 de’it.

“FOKUPERS ami-nia alvu prinsipal ba feto, maibé durante ne’e iha mós labarik mane sira ne’ebé sai vítima. Entaun ami loke espasu oituan simu de’it labarik mane sira ho idade tinan 12,” nia hateten.

Nia dehan inan sira ne’ebé ba uma mahon dalaruma lori ho oan sira barak, balun to’o na’in hitu. Maibé kondisaun limitadu sira halo asesmentu hodi identifika labarik sira ne’ebé ho idade 12 mak bele hela, sira idade liu labele tanba kahur malu ho labarik feto sira.

Iha parte seluk, Vise-Ministra Solidaridade Sosial no Inkluzaun (MSSI), Céu Brites hateten governu apoia hela fundu ba institusaun sosial inklui uma mahon, orfanatu no koléjiu lubun ida atu fó asisténsia, tanba ne’e importante komunika malu hodi asegura labarik sira ne’ebé iha perigu.

“MSSI fó apoia ba institusaun oioin de’it, entaun iha problema hanesan ne’e polísia sira no ekipa MSSI bele lori ba institusaun sira ne’e hodi tau matan no asegura temporariamente,” nai hateten.

Kona-ba uma mahon ba vítima labarik no joven mane sira, nia dehan governu presiza haree no diskute asuntu ne’e iha futuru.