- Publika iha: 15 Novembro 2023
Ministru Komérsiu Indústria (MKI), Filipus Nino Pereira hateten elaborasaun esbosu lei propriedade industriál finaliza no submete ona ba Konsellu-Ministru atu halo apresiasaun no aprovasaun atu proteje no regula produtu propriedade sira ne’ebé industriáliza hodi kontribui ba sustentabilidade ekonomia produtivu.
Nia dehan produtu tais nu’udar parte ida importante ba povu Timor-Leste nia moris, tanba tais espresa tradisaun no identidade kultural. Maibé tais mós bele hametin ekonomia inan feto sira ne’ebé didika sira-nia aan liuhusi sira-nia kreatividade no abilidade servisu soru tais husi jerasaun ba jerasaun, ne’ebé tenke protese, prezerva no promove.
“Ami finaliza ona esbosu kódigu propriedade industriál ne’ebé inklui mós kona-ba marka no dezeñu. Esbosu kódigu ne’e submete tiha ona ba Konsellu-Ministru hodi reve no aprova.
Ami espera katak lei ne’e bele tama iha vigór iha tempu badak, nune’e bele fó biban ba ita atu dezenvolve lei komplementáriu relevante hodi bele proteje inovasaun no evolusaun artístika ba komersializasaun no ou mesmu tempu bele prezerva diversidade no autensidade ita-nia produtu tais,” nia hateten bainhira partisipa iha workshop internasional kona-ba sistema sertifikasaun tais, iha salaun MNEK Pantai Kelapa, Díli.
Nia hateten ministériu mós implementa hela treinamentu empendedorismu ba micro empreza no empreza ki’ik sira ne’ebé envolve iha setór produtivu inklui soru tais.
Ministru kompromete atu fasilita grupu soru nain sira atu asesu ba kreditu iha banku hodi dezenvolve sira-nia atividade produsaun tais no diversifikasaun tais.
Iha oportunidade ne’e, ministru hato’o mós kongratulasaun ba ema hotu-hotu ne’ebé envolve aan iha Komite Nasionál Patrimoniu Kultural Imaterial ne’ebé hatudu didikasaun no kontribuisaun ba protesaun, prezervasaun no promosaun produtu tais ne’ebé furak.
Iha parte seluk, Diretora Ezekutiva Timor Aid, Céu Lopes hateten sira-nia servisu durante ne’e mak halo peskiza ba tais iha munisípiu, postu administrativu, suku no aldeia sira hodi prezerva no dokumenta tais.
“Tais iha rekezitu barak ne’ebé tenke tuir kor natural, kabas natural ba lisan tradisional. Ba modernu hanesan diversifikasaun, ita bele uza kabas loja ne’ebé ohin loron ema uza barak liu ne’ebé ita tenke halo balansu tradisional ho modernu. Modernu ba merkadu no turismu hanesan ita fó prezente ba ema, maibé liman fatin ne’ebé valór liu mak kaer servisu rasik,” nia hateten.
Nia hateten Timoroan tenke prezerva material prima ne’ebé uza ba soru tais, liu-liu kabas lokal, aihoris sira ne’ebé halo kor natural, métodu no téknika tradisional soru tais, tanba ida ne’e mak UNESCO rejista tais nu’udar partrimóniu kulturál immaterial iha tinan 2021.
Nia preokupa agora dadaun ema la kuda ona kabas no aihoris sira ne’ebé halo kor naturál mós tesi hotu ona, ne’e fó ameasa ba tradisaun bele lakon.