- Publika iha: 19 Abril 2016
Mediku Jeral Ginekologi, Edgar Valadares, hateten metodu kontrasepsaun modern (implant, IUD, Pil no seluk tan) la garante 100% prevene isin rua, tanba ne’e atu evita problema presiza koordena ho la’en bainhira foti desizaun.
Dotor ne’e esplika, katak ema ne’ebe uza ona kontrasepsaun mos iha risku isin rua, maibe ki’ik kompara ho la uza liu.
“Tenke konsulta ho la’en sira bainhira deside tuir metodu kontrasepsaun ruma, tanba iha risku atu isin rua,” dotor Valadares sujere, bainhira sai orador iha diskusaun publiku saude reprodutivu ne’ebe organiza husi Fokupers, Farol, Dili .
Politika atendementu planeamentu familiar, nia hateten, ema hotu ho idade reprodutivu iha direitu atu asesu ba informasaun no atendementu planeamentu familiar, maibe koordenasaun entre fen ho la’en ne’e importante tebes.
Nia informa, saude reprodutivu ne’e koalia kona ba ema nia moris diak no saudavel iha fiziku, mental no social tanba ne’e ema ne’ebe iha ona barak maske nia saudavel, maibe ekonomia fraku atu fo edukasaun ne’ebe diak ba oan sira.
Entertantu reprezentante husi organizasaun Internasional Marie Stopes Timor –Leste (MSITL), Cristovão da C. R., hateten sira fo atendementu PF ba inan feto sira bainhira sira nia la’en konkorda.
Tanba, nia dehan, sira iha esperiensia ida bainhira ekipa MSITL no pesoal saude ministeriu saude nian tun ba baze fo atendementu ba inan feto sira iha area rural, inan feto ida bosok ekipa katak nia la’en konkorda atu tuir metodu kontrasepsaun, tanba oan nain walu ona.
Iha tempu ne’eba ekipa fo atendementu ba inan feto ne’e ho metodu kontrasepsaun IUD, bainhira inan feto ne’e fila ba uma nia la’en hasoru ho violensia tanba la koordena.
Iha loron ne’e kedas, nia hatutan, ekipa MSITL no parteira sira tun kedas ba iha inan feto ne’e nia uma hodi esplika ba nia la’en kona ba vantagen no dezvantagen husi PF.
Hafoin rona tiha esplikasaun sira ne’e, nia hatutan, inan feto ne’e nia la’en aseita nia fen tuir planeamentu familiar.
“Ho esperiensia sira ne’e ami deside fo atendementu bainhira fen ho la’en iha hotu atu bele hetan esplikasaun klaru kona ba vantajen no dezvantagen tuir planeamentu familiar,” nia dehan.
Alende ne’e, nia dehan, ekipa MSI mos fo atendementu ba inan feto sira ne’ebe husu maske sira seidauk kaben (laiha la’en), tanba tuir politika ema hotu ho idade reprodutivu iha direitu.
Iha parte seluk Diretora Ezekutivu Forum Komunikasaun Feto Timor Lorosa’e (FOKUPERS), Marilia Alves, hateten sosiedade liu –liu iha area rural nia konesementu ba saude reprodutivu ne’e menus tebes, tanba sira menus informasuan.
“Durante ne’e ami nota katak feto barak ladun iha asesu ba informasaun sira ne’e no laiha konesementu ba moras hadaet sira,” Diretora Alves hateten.
Tanba realidade, nia dehan, la’en barak mak lakohi sira nia fen tuir metodo kontrasepsaun, tanba informasaun ba sira la klaru no sira tauk ho rumoris sira iha sosiedade kona ba reasaun uza metodu sira ne’e.