- Publika iha: 15 Fevereiro 2012
Inisiativa diak mai husi Sekretaria Estadu Promosaun Igualidade (SEPI) no Ministeriu Edukasaun (ME) atu fo oportunidade ba maluk sira ne’ebe uluk la konsege akaba sira nia estudus atu bele eskola fali, liu-liu feto Timoroan.
SEPI no ME halo planu ida ne’e ho razaun katak feto (liu-liu iha area rural) barak hetan isin rua sedu no sai husi eskola tantu durante ensino baziku no mos durante ensino sekundariu.
Antes ne’e SEPI halo ona peskiza ida kona ba asuntu ne’e, ne’ebe hahu uluk iha distritu tolu mak Distritu Aileu, Ermera no Liquisa. Rezultadu husi peskiza ne’e hatudu katak maioria feto ho idade 20 to’o 30 ba leten mak la remata sira nia eskola.
Nune duni Governu liu husi SEPI no ME promote atu feto hirak ne’e bele kontinua fali sira nia eskola se sira hakarak.
Ida ne’e inisiative ka diak. Maibe kestaun mak ne’e, implementa ona ka la’e planu ne’e, se implementa karik feto nain hira komesa tama ona eskola, eskola iha ne’ebe? Sira ne’e tenke tama hamutuk ho estudante sira ne’ebe iha eskola ba-bain, ka sira iha eskola ketak? Fatin loke foun ba sira ka tama iha eskola ne’ebe governu kria ona hanesan Ensino Rekorente? Se karik inisiativa ne’ebe atu hetan susesu no fo duni oportunidade ba feto maluk sira atu remata sira nia eskola entaun informasaun tenke klaru ba sira.
Tama eskola bai-bain, bele maibe problema balun moe, tama iha ensino rekorente, balu lahatene saida mak ne’e (liu-liu ba ita nia feto maluk sira ne’ebe hela iha area remotas ne’ebe falta de informasaun).
Tanba ita hare katak durante ne’e feto ferik no mane katuas sira mak tuir programa Alfabetizasaun ne’ebe implementta iha distritu sira, enkuantu feto klosan sira ne’ebe lolos partisipa iha programa ne’e maibe la tuir tanba deit dehan ne’e programa ba ferik no katuas sira nian.
Ema hotu hotu fiar katak liu hosi edukasaun mak ema bain-bain sei bele hadia sira nia moris. Importante los, liu liu iha sosiedade hanesan Timor-Lestes, ne’ebe tanba tradisaun no kustume, feto kaben sedu los, liu-liu iha areas rural, no maioria tenki abandona sira nia edukasaun tanba isin rua.
Saida mak governu halo ona atu enkoraja feto maluk sira ne’e atu planu atu tuir eskola to’o remata maske harii tiha ona uma kain ida? Sosiedade ida ne’ebe parte bo’ot nia populasaun la edukado la bele lao ba oin.
Informasaun no komunikasaun transparent mak xave atu kaer fali ita nia ema matenek hira ne’e ne’ebe presiza hetan edukasaun to’o remata atu bele hadia sira nia kondisaun moris iha uma laran.
Timor hateten katak Rekursus Humanus la to’o ka la iha. Ami la konkorda ho ida ne’e, Timor-Leste nia Rekurus Humanus iha, to’o, no barak maibe la aproveita hosi ema ne’ebe halo politika governu nian.