- Publika iha: 12 Junho 2023
Ministru Edukasaun Juventude no Desportu (MEJD) ho parseru sira Ministériu Saúde (MS) no Mary Mackilop Today (MMT) fasilita formasaun saúde literasia ba profesor sira ka manorin sira iha munisípiu Ermera, Atauro, Liquiça no Manatuto.
Ministru MEJD, Armindo Maia, dehan formasaun saúde literasia ne’e importante tebes ba manorin sira atu bele promove saúde edukativa di’ak ba labarik sira.
“Tanba ne’e mak MEJD hetan apoiu husi parseru Ministériu Saúde no Mary Mackilop Today hodi fó formasaun saúde literasia ne’e ba manorin sira,” nia hatete.
Nia dehan, formasaun saúde literasia ne’e tuir akordu ne’ebé iha realiza uluk ba iha munsípiu haat (4) Ermera, Atauro, Liquiça no Manatuto ne’e tanba kuaze eskola sira hasoru problema saúde.
“Iha munisípiu haat (4) ne’e importante tebes ba formasaun saúde literasia tanba kuaze eskola sira iha problema bo’ot ida mak kona-ba bee moos, haris-fatin, tanba profesór no estudante barak mak seidauk utiliza fasil idade hirak ne’e ho di’ak,” MEJD Maia dehan.
Tanba ne’e nia dehan, formasaun saúde literasia ne’e nu’udar meiu ida atu hasa’e koñesimentu profesór no estudante sira-nian, nune’e sira bele kria jestaun di’ak atu organiza eskola sira, liu-liu estudante sira hodi kontinua tau-matan ba infraestrutura eskola sira.
“Tanba eskola ida atu hetan ambiente saudável kondisaun eskola, prinsipalmente haris fatin tenke iha bee atu bainhira ema ne’ebé uza hamoos hodi bele lori saúde diak ba alunu no profesór sira. Bainhira infraestrutura laiha kondisaun maibé kontinua uza nafatin sei fó impaktu ladi’ak ba ema nia saúde,” nia salienta.
Nia dehan, eskola barak maka hetan ona apoiu ba fasilidade sira-ne’e husi MEJD nomós husi parseru dezenvolvimentu sira, maibé fasilidade sira-ne’e falta kanalizasaun bee, tanba ne’e maka eskola sira hasoru problema bo’ot ho bee.
“Husi programa ne’e atu promove saúde edukativa ne’ebé di’ak liuba labarik sira iha Timor-Leste,” nia informa.
Nia dehan, formasaun ne’ebé MMT disponibiliza ba manorin sira-ne’e foka ba sistema isin loloon (sistema dijestivu, muskular no eskeletiku), moras hada’et (malaria no denge, tuberkuloza, infesaun respiratória aguda no seluk tan), moras la hada’et (fuma sigarru no droga), primeiru sokorru, jestaun lixu eskolar no seluk tan.
Iha parte seluk Cordenador Rede Edukasaun Timor-Leste Coalition for Education (TLCE), Jose Monteiru, dehan probelma bee moos no haris-fatin nune’e mós kona-ba utilizasaun ne’e kuaze eskola hotu iha territoriu laran enfrenta.
“Ita-nia peskiza ne’ebé iha hatudu katak iha eskola balun kuaze profesór no estudante maioria la hetene uza haris-fatin, haris-fatin iha maibé sira soe foer bo’ot no kiik arbiru de’it, eskola balun fali haris-fatin iha maibé bee la iha,” nia dehan.
Tanba ne’e formasaun kona-ba saúde literasia ba profesór ne’e importante tebes oinsa atu bele ajuda sira utiliza haris-fatin ho di’ak nune’e mós kuidadu higiene, alende ne’e mós husu governu tenke kompleta bee moos ba eskola sira-ne’ebé mak identifikadu ona problema bee moos.