- Publika iha: 16 Março 2012
Tanba maioria Reprezentante Povu iha Parlamentu Nasional (PN) la hatene lian Portugues, Parlamentu deside atu uza deit lingua Tetun iha plenaria enkuantu Portugues fulan ida dala ida deit.
“Duke ita uza iha plenaria para diskuti, hodi provoka malu, hodi hamnasa ba malu diak liu lalika,” hateten Deputadu Arao Noe, semana kotuk (05/03) iha Uma Fukun Dili.
Deputadu Noe dehan, alende lingua Tetun, bele mos uza lingua sira seluk hanesan lingua Portugues, Indonezia no lingua Inglesh iha tempu plenaria e la iha problema.
“Se mak hatene koalia Portugues bele koalia Portugues to’o nia eitervensaun hotu, ne’e nia direitu ,se nia hato’o nia intervensaun ho lingua Inglesh ne’e nia direitu, maibe la obriga ema ida la hatene koalia Portugues tenki haka’as nia hatene Portugues, ne’e ita limiti tiha ema nia direitu atu halo nia intervensaun ba interese povu nian,” Deputadu ne’e dehan.
Deputadu husi Bankada Congresu Nasional Rekonstrusaun Timor (CNRT) ne’e hatutan, maske nia kompriende oituan Portugues maibe nia parte lakohi halo intervensaun.
“Tanba kolega sel-seluk koalia, ema seluk komesa hamnasa, plenaria ita uza hodi intervensaun ba interese povu nian, maibe ita uza fali hanesan fatin hodi halimar goja malu, diak liu mak uza Tetun,” Deputadu Noe tenik.
Tanba ne’e nia parte konkorda bainhira lian Portugues la uza iha plenaria, e esperansa katak iha tinan 10 ka 20 oin mai, jerasaun foun sira mak uza lian Portugues ho diak liu iha plenaria.
Entertantu Deputadu Inacio Moreira husu ba Deputadu sira atu hakas an, oinsa bele koalia Portugues ho diak tanba lian Portugues hatuur ona iha konstituisaun RDTL nian.
“Iha proposta husi Deputadu balun hato’o katak, plenaria ordinarias iha Parlamentu ida ne’e halo presizamente halo intervensaun ho lingua ofisial hanesan lingua Portugues,” Deputadu Moreira dehan.
Deputadu husi Bankada Fretilin ne’e hatutan, Parlamentu tenke kumpri Konstituisaun, uza Portugues iha plenaria, nune’e Deputadu sira iha esperiensia no prepara sira bele koalia lingua Portugues.
“Agora saida mak akontese fo-foun hotu-hotu antuziasmu koalia mais depois buat ne’e lakon e ikus-ikus ne’e lakonsege aplika ona tuir desizaun nebe mak Parlamentu halo,” Deputadu ne’e kritika.
Tuir Moreira, uza lian Portugues iha plenaria fulan ida dala ida ne’e paradu tanba Deputadu barak mak la hatene koalia Portugues.
“Mas hau hakarak hateten tenki esforsu duni, oinsa Deputadu ida-idak bele esforsu an para koalia lian Portugues ho diak,” Deputadu Moreira sujere.