Presu Kafé Iha Merkadu Tun Komunidade Kuda Fali Vanila

Reprezentante Prezidenti Autoridade Munisípiu (PAM) Ainaro, Sekretáriu Administrasaun Munisípiu, Ruivo Barros Magno, hateten agora dadaun presu kafé iha merkadu rai laran tun, entaun komunidade tesi tiha kafé hun sira hodi kuda fali vanila.

Nia dehan, iha munisípiu Ainaro kafé hamutuk 328 hektar, maibé tanba presu kafé tun iha merkadu entaun kafé na'in sira komesa tesi tiha kafé hun hodi kuda fali vanila, tanba presu vanila di'ak liu presu kafé nian.

“Durante ne’e observasaun husi autoridade munisípiu katak, presu kafé tun ema komesa halai ona ba vanila, tanba presu vanila di'ak liu iha merkadu. Komunidade sira ladún asesu ba merkadu hodi fa'an sira-nia kafé, tanba presu kafé kilu ida tun ba $2.50, kompara vanila nia presu kilu ida $60.00 dolar,” nia dehan hafoin tuir workshop, hamutuk ho parseiru parseiru dezenvolvimentu Terra Global Capital, iha salaun Ministériu Agrikultura, Pekuária, Peska no Florestas (MAPPF), Comoro, Díli.

Iha parte seluk Prezidente Asosiasaun Café Timor (ACT), Evangelino M. Soares hateten, kona-ba presu kafé ida-ne’e la'ós atu tun beibeik, dala ruma kafé presu sa'e dala ruma presu ne’e tun, depende ba presu mundiál. Se presu mundiál ne’e sa’e entaun kafé iha Timor mós presu sa'e, se presu iha mundiál ne’e tun entaun iha Timor mós presu tun.

“Ida-ne’e mak situasaun ne’ebé maka globálmente akontese iha mundu tomak inklui iha ita-nia rain, tanba ne’e maka situasaun sira hanesan ne’e la'o hanesan ne’e,” nia dehan.

Nia informa tan katak ba komunidade ne’ebé tesi tiha kafé hodi kuda fali produtu seluk, ida-ne’e la di'ak, atu nune’e kafé ne’e nafatin iha.

“La bele tesi fali hodi kuda fali produtu seluk hanesan vanila no maek. Produtu sira-ne’e atu kuda la presiza tesi kafé, maibé bele kuda de'it iha kafé hun sira ou iha kafé leet sira-ne’e, atu nune’e bainhira iha tempu kafé bele ku'u kafé, bainhira iha tempu vanilla, no maek bele kolleta maek,” nia salienta.

Nia haktuir tan katak ACT komesa ona orienta nia membru sira atu bele informa ba komunidade agrikultór sira ne’ebé iha kafé ne’e atu labele tesi kafé, se lae komunidade sira la hatene informasaun entaun sira tesi tiha kafé.