- Publika iha: 15 Abril 2021
Kordenador Forsa-Tarefa ba Prevensaun no Mitigasaun Surtu Covid-19 iha Timor-Leste, Doutor Rui Maria de Araújo, rekonhese prosesu funeral ba kazu mate dahuluk iha semiteriu Covid-19 Metinaru, lao ses oituan ho formasaun ne’ebe ekipa sira hetan, liu-liu uza eskavator foti kaixaun hatama ba rai kuak.
Nia salienta rezultado avalisaun interna ne’ebe halao nota akontese failhansu ne’e tanba ema hotu atrapalha entaun desizaun sira iha terenu la lao tuir buat ne’ebe adopta ona.
“Acontese ne’e sira tuir ona formasaun depois halo simulasaun lao loos hela, maibe enfrenta kazu real primeiru hotu-hotu atrapalha iha terenu desizaun sira la los, no ami rekonhese ida ne’e. Avaliasaun interna iha ona formasaun ba sira no intensaun segundu kazu ne’e atu aplika mudansa lubun ida inklui respeita kultura hanesan tau tais, kari aifunan, taka rai kuak ho diak, maibe akontese dezentendimentu ne’e agora ita hein autoridade kompetente sira foti desizaun oinsa,” nia hateten liu husi konferensia imprensa via Zoom iha sala situasaun Centru Convensaun Dili.
Nia esplika pontu de vista saúde, wainhira ema mate iha grupo rua maka mate tanba Covid no mate ho Covid lahanesan.
Nia dehan ema mate tanba Covid, signifika hakotu iis tanba prosesu moras Covid-19 maka provoka to’o mate, maibe mate ho Covid-19 katak posibilidade mate ho moras kronika seluk, maibe momentu ne’e deteta mos iha virus Covid iha isin. Entaun prosesu funeral tenke tuir protokolu ne’ebe iha.
Nia informa kazu mortalidade rua ne’ebe registu iha rai laran ne’e kategoria mate ho Covid-19 laos mate tanba Covid-19.
Iha parte seluk, reprejentante Organizasaun Mundial Saúde (OMS), Doutor Arvind Mathur hateten ekipa sira ne’ebe atu halo jestaun ba mate isin hetan ona formasaun kona ba protokolu prevensaun no kontrolu infesaun ba jestaun mate isin seguru iha kontekstu Covid-19, liu-liu utiliza ekipamentu protesaun pesoal ho apropriadu wainhira hamos mate isin no seluk tan.
“Protokolu ne’e fo ona ba ministerio da saúde no mos Institutu Nasional Saúde (INS) iha tempu hirak liu ba, sira fo ona formasaun tanba tuir ita nia religiaun no kultura ne’e sensitivu loos,” nia hateten.
Nia dehan formasaun koalia liu kona ba oinsa jere mate isin bazea ba sira nia kazu tanba kada mate ho kazu ne’ebe lahanesan.
Nia hatutan ema mate familia sempre hakfodak no husik hela sentimentu emosional ba familia sira tanba ne’e presiza iha guia ida atu bele orienta ekipa halo jestaun ne’ebe diak no konsidera mos dignidade ema ne’ebe mate, kultura no fiar ema nian.