Quinta, Abril 18, 2024
Total visitors: 766366

Presidente Conselho Nasional Joventude (CNJTL), Maria Dadi Magno apela ba joventude sira atu rai hamutuk osan ne’ebe inan aman sira fo hodi halo fali atividade produtivu sira seluk, duke sosa sigaru fuma hodi fo riksu ba saúde.

Presidente Conselho Nasional Joventude (CNJTL), Maria Dadi Magno apela ba joventude sira atu rai hamutuk osan ne’ebe inan aman sira fo hodi halo fali atividade produtivu sira seluk, duke sosa sigaru fuma hodi fo riksu ba saúde.

Nia dehan, dadus privalensia populasaun uza tabaku ho idade tinan 15-49 sei a’as tebes kuaze 70% no idade 13-15 iha 30%, idade sira ne’ebe sei dependensia ba inan aman sira.

“Ita hare katak idade tinan 15-30 kuaze dadus hatudu iha dezempregu katak laiha servisu. Osan ne’ebe inan aman fo nusa la sosa livru no rai hodi halo negosio buat ne’ebe produtivu no positivu ba ita nia aan. Ba sosa fali sigaru no alkohol ne’ebe sei fo impaktu ba saúde,” nia dehan bainhira hola parte iha marsa paz ho tema hasa’e taxa produtu tabaku no haforsa implementasaun lei kontro tabaku no 14/2016 hodi salva jerasaun foun sira iha jardin Largo Lecidere, Dili.

Nia dehan joven mak agente transformador no autor ba sosiedade ida ne’ebe reziliente tenke matenek aproveita oportunidade sira atu transforma aan sai diak liu tan no proteje aan husi moras oioin hodi bele kontribui ba dezenvolvimentu nasaun nian.

Nia hateten, CNJTL hamutuk ho organizasaun foisa’e sira hotu sei kontinua halo advokasia ba governu atu haforsa implementasaun lei tabaku nian no hamosu lei kontrola alkohol atu proteje foinsa’e sira husi moras kronika sira ne’ebe dadaun ne’e afeta hela sidadaun sira.

Entretantu, Xefe Departamentu Moras Lahadaet iha Ministerio da Saude, Doutor Frederico Bosco hateten moras lahadaet ne’e multikauza kontribui husi aspetu oioin tanba ne’e atu redus presiza intervensaun ne’ebe integradu ba fator risku sira hanesan fuma, alkohol, dieta la saudavel no lahalo exersisio.

Nia dehan, miniserio saúde nia estratejia atu redus mortalidade ba moras lahadaet mak haforsa implementasaun programa pakote esensial ba moras lahadaet iha fasilidade saude hotu atu bele halo deteksaun sedu, tratamentu regular tanba dadus hatudu 43% populasaun idade adulto sofre moras hipertensaun, maibe la halo tratamentu.

“Ita hare ba fator risku ita nia ema fuma barak, ema konsumu masin ho kuantidade bo’ot barak, ema barak lahalo exersisio fisiku no kuaze 46% populasaun adulto hemu tua lorloron. Entau risku sira ne’e halo ita prevalensia hipertensaun kuaze 43% tanba ne’e ema barak sei hetan atakasaun fuan no stroke.

“Ema ne’ebe sofre hipertensaun la halo taramentu regular no la eveita fator risku sira ne’e halo ita nia kazu atakasaun fuan sei aumenta. Bainhira ita la redus preivalensia hipertensaun,” nia hateten.

Nia dehan, ministerio saúde hamutuk ho parseiru servisu nafatin halo edukasaun promosaun saude ba publiku kona ba fator risku ba moras lahaet hanesan fuma, hemu tua, konsumu hahan la saudavel no lahalo exersisio, maibe fila fali ba ema ida-ida atu tau iha konsensia hodi kuidadu ida-ida nia saude liu husi evita fator risku sira.