Sexta, Janeiro 24, 2025

Relasiona ho Misaun Nasoens Unidas (UNMIT) iha Timor-leste neebe hatama munisoens container 2 sein konesementu husi governu, tuir Fundasaun Mahein (FM) katak UNMIT la respeitu ona soberania Timor-leste nian nudar nasaun.
Tuir Diretor FM Nelson Belo, katak razaun nia parte dehan UNMIT laiha respeitu tanba durante ne’e sira sempre hatama sasan hanesan bebidas  beer no nesesidade seluk ne’ebe konsumu deit husi staf UNMIT nian sein selu taxa ba estadu (free tax).
Razaun tanba sa mak la selu taxa, to’o agora “ita seidauk hatene, tanba ne’e UNMIT hanoin katak, hatama kilat musan mos tuir sira nia hakarak deit,”katak Diretor FM, Nelson Belo semana kotuk (07/09), iha nia kna’ar fatin Balide,Dili.
“UNMIT la respeitu ona soberanu no dignidade Timor-Leste nian no viola lei, tanba ne’e governu iha baze legal hodi prende kilat musan konteiner rua ne’e, no husu atu esplika ba publiku razaun no objetivu sira hatama kilat musan mai Timor leste, atu uza ba saida no atu halo saida,”Belo sujere.
Hare’e ba esperiensia moris hanesan nasaun ne’ebe foin sai husi konflitu funu nian, povu TL nia moris nakonu ho turturasaun kilat, durante tinan barak nia laran, hahu tempu Portugues to’o mai iha tempu Indonesia, hodi impaktu ba situasaun moris povu nian ne’ebe nakonu ho sentimentu trauma no panik bainhira rona informasaun hirak ne’ebe relasaun armas (kilat).
“Tanba ne’e, ami husu ba UNMIT  tenke esplika klaru ba publiku, tanba misaun UNMIT (ONU), iha Timor Leste no mundu tomak mak atu dezemvolve paz, stabilidade, demokrasia no direitus umanu, maibe la’os atu hatama kilat no kilat musan tanba saida UNMIT mak hatama fali kilat musan mai sein iha koordensaun diak ho governu estadu, governu Timor Leste mos tenki esplika ba publiku, tanba sa mak kilat musan tama no prende tiha ona husi Alfandega iha fulan Abril 2011, maibe foin mak publika fali iha fulan setembru ne’e?nia husu.
Entretantu  Deputadu Paulo Fatima Martins diskunfia katak,alende sira hatama kilat musan bele mos hatama kilat tanba ne’e presiza halo investigasaun ba kazu ida ne’e. “kilat musan container rua ne’e barak teb-tebes e hau hanoin kilat musan mesak deit labele halo buat ida maibe sira mos hatama kilat karik,” Eis Komandante Jeral PNTL ne’e diskunfia.
Tanba ne’e, husu ba UNMIT atu esplika ba publiku razaun hatama kilat musan ne’e tanba nudar nasaun independente lalaok atividade saida deit mak hala’o iha pais ida ne’e no halo husi se deit tenke kordena ho governu.
“Kualker se deit mak hakarak hatama (importa) sasan mai Timor Leste inklui UNMIT, tenke hetan autorizasaun husi governu hafoin sasan sira ne’e bele tama no sirkula iha Timor, e problema ida ne’e la’os  governu nian deit maibe mos estadu nian tanba ne’e iha relasaun ho seguransa nasaun nian,”nia dehan.