Xefe Suku Fatuhada, Marcelino Soares hateten komunidade suku Fatuhada Postu Administrativu Dom Aleixo Munisipiu Dili, maioria halo rasik perfurasaun bee rai okos hodi sustenta nesesidade lorloron nian tanba la asesu ba sistema fornesementu bee moos husi governu.

Xefe Suku Fatuhada, Marcelino Soares hateten komunidade suku Fatuhada Postu Administrativu Dom Aleixo Munisipiu Dili, maioria halo rasik perfurasaun bee rai okos hodi sustenta nesesidade lorloron nian.

Nia salienta bee ne’ebe komunidade sira fura la tuir rekomendasaun saúde nian tanba fura bee nia kelan 12 metrus deit no dala barak distansia entre posu sintina nian ho posu bee besik malu, entau klaru akontese kontaminasaun ba bee.

“Sira fura bee rasik tanba ita seidauk iha sosializa diak konaba ijiene bee no saúde ambiental nian, komunidade sira la iha asesu ba informasaun sira konaba ijiene nian, entau sira fura bee tuir sira nia kapasidade ikus fali mai moras barak hanesan diarea, isin katar no moras seluk ne’ebe kauza husi bee,” nia hateten via telephone.

Nia dehan komunidade iha suku ne’e maioria asesu ba bee rai okos ne’ebe sira rasik fura iha ida-ida nia uma no balun asesu ba bee posu tradisional ne’ebe sei iha hodi utiliza ba nesesidade lorloron nian.

Nia hateten problema seluk mak governu seidauk halo barajen iha tasi ibun sira hodi satan tasi been tama mai infiltra ba bee rai okos no dalabarak tasi bee estraga infrastrutura hanesan estrada monu.

Iha parte seluk, Presidente Bee Timor-Leste Empreza Publika (BTL, E.P), Carlos Peloi rekoñese servisu fornesementu bee moos iha Munisipiu Dili seidauk to’o ba uma kain ida-ida, maibe governu halo hela investimentu no esforsu atu hadia sistema fornesementu sira iha Dili laran atu bele fornese bee hemu ba uma kain ida-ida.

Nia salienta iha impaktu no perigu ba futuru mai, bainhira foti bee rai okos barak liu, maibe governu seidauk bele bandu ema atu fura bee rasik tanba governu rasik seidauk bele fornese bee ba ema hotu-hotu.

Nia dehan dadus aktual hatudu 85% populasaun iha teritorio tomak asesu ona ba bee moos, maibe realidade populasaun sei hakilar iha kintu kantu la asesu ba bee moos.

“Iha Dili fatin balun hanesan Kaikoli, ita nia grand water ne’e kontaminadu. Signifika ita hasai bee rai okos barak liu, entau iha ona intruzaun tasi bee mai. Iha area sira hanesan Fatuhada mos iha,” nia hateten.

Nia dehan governu estabelese ona Autoridade Nasioanl Agua no Saneamentu (ANAS, I.P) atu kontrola jestaun bee iha rai laran no iha BTL, E.P halo esforsu lori bee to’o ema ida-ida nia uma atu bele evita perfurasaun bee rai okos barak liu tan

Nia hatutan sira la rekomenda komunidade sira atu hemu bee ne’ebe fornese husi governu tanba sistema sira ne’ebe iha la adekuadu atu garantia kualidade bee, maibe iha komitmentu ona halo investimentu ba setor bee no saneamentu atu evita komunidade sira fura bee tuir sira nia hakarak.