Sexta, Abril 19, 2024
Total visitors: 766366

Kordenador Nasional Rede ba Rai, Pedrito Vieira, hateten kazu disputa rai iha rai laran aumenta a’as, tantu entre individu ho individu, individu ho kompanhia, no komunidade ho estado, maibe dadaun ne’e sira fo hela asistensia legal ba kazu bo’ot 12 ho klasifikasaun disputa entre komunidade no estado.

Kordenador Nasional Rede ba Rai, Pedrito Vieira, hateten kazu disputa rai iha rai laran aumenta a’as, tantu entre individu ho individu, individu ho kompanhia, no komunidade ho estado.

Nia dehan sira konsidera kazu disputa rai entre komunidade no estado ne’e bo’ot, ho konesementu legal no kapasidade komunidade sira nian menus tanba ne’e sira apoia atu komunidade sira mos bele hetan sira nia direitu ne’ebe justu ba hela fatin.

“Ami fo priroidade liu ba sidadaun sira ne’ebe disputa ho estado tanba ne’e todan, sira laiha kibi’it atu selu advogadu sira. Wainhira kazu tama ona tribunal atu selu advogadu privado sira presiza osan bo’ot, entau ita ajuda sidadaun sira ne’e,” nia hateten bainhira partisipa iha forum dialogu entre orgaun lejizlativu, ezekutivu ho sosiedade sivil ba asuntu garante direitu ba rai no propriedade, ne’ebe organiza husi FONGTIL iha salaun CNE Colmera, Dili.

Nia hateten kazu disputa ida iha Kaikoli konaba extensaun ba edifisio komandu jeral PNTL nian, iha ona prosesu ba tribunal. Kazu extensaun ba aeroportu Internasional presidente Nicolau Lobato nian, no kazu seluk iha munsipiu Aileu konaba planu hari sidade universitario.

Nia hatutan problema disputa rai sira ne’e akontese tanba instituisaun implementador lei sira intrepreta sala artigu sira no asaun sira la lao tuir lei hodi hamosu dezentendimentu no dezsatisfasaun husi komunidade sira, ne’ebe okupa rai hira ne’e durante priodu naruk.

Nia informa komunidade halo reklamasaun ba kazu sira ne’e laos impede dezenvolvimentu, maibe sira ejiji sira nia direitu no trata sira ho dignu tuir lei ne’ebe vigora iha rai laran maka lei ba rai numeru 13/2017.

Iha parte seluk, Diretur Jeral Terras Propriedades, Rodrigo de Mendonça hateten kazu sira hanesan sidade universidade, aeroprotu no Kaikoli ne’e diferente presiza hare kazu pur kazu bazea ba dokumentu no statutu rai nian.

Nia dehan kazu Aileu nian, antigun rai ne’e eransa. Iha tempu portugues halo transferensia ba China balun atu uza fulan-fulan selu ba estado, no China sira selu to’o tinan 1975, ne’e tuir lei laos direitu primariu. Iha tempu okupasaun Indonesia China sira lakonsege hela iha ne’eba tanba desizaun politika la premite, entau sidadaun sira maka halo okupasaun to’o ukun aan no agora governu presiza atu halo dezenvolvimentu.

“Kazu Aileu nian finalidade konseilho ministru aprova ona, iha tempu badak ami sei fo atribuisaun ba ministerio ensino superior hodi halo konstrusaun. Konaba komunidade sira nia reklamasaun ne’e normal, maibe maioria sira aseita ona atu harii universitario iha ne’eba no sira minoria maka la aseita tanba inisio kedas sira lakohi kopera,” nia hateten.

Nia hateten iha konstituisaun RDTL hakerek rai ne’ebe funsaun sosial labele utiliza ba interese privado, wainhira governu presiza tanba ne’e hakarak lakohi fo ba ba estado ho kondisaun ida governu fo kompesesaun no indeminizasaun depende ba dokumentu ne’ebe komunidade iha.