- Publika iha: 13 Maio 2021
Diretor Executivu Forum NGO Timor-Leste (FONGTIL), Daniel Santos do Carmo hateten ema positivu Covid-19 ne’ebe la konsege evakua ba fatin izolamentu, sei livre hela iha sosiedade nia let automatikamente risku propagasaun virus ne’e bo’ot no posibilidade ba hospitalizasaun no mortalidade mos aas.
Nia fo ezemplu, kazu iha Tasi Tolu ne’ebe lakonsege evakua ba fatin izolamentu moris hela ho familia no komunidade. No kazu seluk iha suku Kaikoli, ema positivu balun la izola.
“Hau laos mediku atu koalia kona ba risku propagasaun no mortalidade, maibe tuir informasaun sira mai husi ministerio da saúde no organizasaun mundial saúde katak ema positivu la foti ba izola bele hadae’t ba ema seluk.
Signifika sira hatene hela, maibe ema positivu sira husik hela, ne’e kabe ba moral sira servisu ho laran ga lae.
Sira koalia virus ne’e perigu, ita tenke kuidadu, maibe sira nia asaun ne’e lahatudu rigorozu,” nia hateten iha servisu fatin Kaikoli, Dili.
Nia dehan servisu atendimentu sira ne’ebe tarde no la seriu, halo komunidade sira lakon fiar no konsidera surtu Covid-19 ne’e buat baibain ida la perigu.
Nia hateten laiha razaun governu atu fo deklarasuan katak limitasaun espasu atu akumula sidadaun sira ho positivu Covid-19, tanba Covid-19 tama Timor-Leste iha tinan 2020, no iha momentu ne’eba halo levantamentu ba fundu hodi halo preparasaun atu responde ba surtu ida ne’e hodi prevene no proteje sidadaun sira husi ameasa surtu refere.
Iha parte seluk, Diretur Jeral Servisu Koperativu, iha Ministerio da Saúde, Marcelo Amaral hateten sira kontinua halo identifikasaun fatin hodi utiliza ba izolamentu, maibe sira mos halo diskusaun ba opsaun seluk maka autoizolamentu tanba numeru kazu kada loron 100 resin.
Nia dehan izolamentu ne’ebe dadaun ne’e pasiente sira ho kategoria lizeira lahatudu sintoma uza maka otel Novu Horizonte, otel Leo Kase, SK Hotel, otel Fortuna, otel Vila Verde, alojamentu Eternity, Tasi tolu no Placio do Nobre lahane. No izolamentu Vera Cruz ba kazu moderadu no grave.
“Ita agora buka hela dalan atu involve ho autoridade lokal sira hare mekanismu izola iha uma, nasaun barak iha mundu kazu kaman sira izola iha uma la presiza mai fatin izolamentu. Sira sintoma ne’e maka mai fatin izolamentu atu halo tratamentu, maibe ita nia problema maka kondisaun uma ladun diak no sei iha stigma ba pasiente sira,” nia hateten.
Nia dehan autoizolamentu ba kazu lizeiru maka opsaun ida ne’ebe diak atu redus mos despeza tanba durante ne’e aluga hotel sira ho kustu hahu husi $30 ba to’o $60 kada kama ba loron ida. No kustu ba hahan ne’ebe bele to’o $12 loron ida ba ema ida.
Tuir dadus komulativu surtu Covid-19, hahu husi loron 21 fulan Marsu tinan 2020, to’o loron 11 fulan Maio tinan 2021, hatudu total kazu 3,493. Husi numeru ne’e, nain 1,723 maka sei ativu iha sala izolamentu sira, inklui sira ho kondisaun moderadu no grave iha sala izolamentu Vera Cruz. No nain 5 mak mate ona.