- Publika iha: 24 Agosto 2023
Sekretária Estadu Igualdade (SEI) aloka fundu ho montante $53,000 dolar amerika hodi apoia Asosiasaun Feto Pontensiál Munisípiu 12 inklui Rejiaun Administrativu Espesial Oecusse Ambeno (RAEOA), atu fó kapasitasaun ba feto potensiál iha nivel suku no aldeia sira no enkoraja sira kandidata aan hodi kompete iha eleisaun suku períodu tinan 2023, ne’ebé sei hala’o iha loron 28 fulan Outubru tinan ne’e.

Sekretária Estadu, Elvina Sousa Carvalho hateten kada munisípiu hetan $5,000 atu halao atividade identifikasaun ba feto potensiál, formasaun no akompañamentu ba feto sira ne’ebé prontu kandidata aan iha eleisaun suku.
“Eleisaun ba suku besik ona, ami hatene ita bo’ot sira iha papál ne’ebé krusiál no importante tebes. Tanba ita bo’ot sira mak halibur feto potensiál sira, iha dadus feto potensiál sira, hatene di’ak bareira ne’ebé feto sira hasoru iha baze. Ho ida-ne’e mak ohin ita hamutuk realiza enkontru ida-ne’e,” nia hateten hafoin partisipa iha abertura enkontru dahuluk ho prezidente asosiasaun feto potensiál munisípiu sira hotu, iha salaun Maria Goreti, Kaikoli, Díli.
Sekretária Estadu husu ba estrutura asosiasaun feto sira atu uza fundu ki’ik ne’e ho didi’ak no transparante hodi prepara feto maluk sira ne’ebé hakarak kompete iha eleisaun lideransa komunitária tinan ne’e.
Nia hateten, SEI fiar no optimista katak eleisaun lideransa komunitária períodu tinan 2023, sei iha númeru kandidatu feto aumenta kompara ho períodu 2016, ne’ebé feto na’in 300 mak kandidata aan. No númeru feto ne’ebé eleitu ba xefe suku sei aumenta liu 5%, tanba feto barak mak iha ona koñesimentu kona-ba lei sira ne’ebé promove igualdade jéneru.
“Ha’u fiar katak konfiansa husi povu ne’e komesa iha, agora importante mak feto brani kandidata aan no hakat ho serteza. Tanba mudansa hanoin komesa iha, maské sei hetan steriotipu oioin iha sosiedade, maibé fiar sei iha númeru ne’ebé bo’ot ba xefe suku no xefe aldeia,” nia fiar.
Nia informa eleisaun suku períodu 2016-2023, iha feto na’in 21 mak eleitu nu’udar xefe suku husi 452 suku iha territóriu nasionál. Maibé agora hela de’it na’in 20, tanba nain ida mate ona. No munisípiu ne’ebé la iha xefe suku feto iha períodu 2016-2023, mak munsípiu Lautem, Ermera no RAEOA.
Entretantu, Presidente Asosiasaun Feto Potensiál Munisípiu Lautem, Maria Lizia de Fatima rekoñese atualmente sira laiha xefe suku feto, maibé sira sei halo esforsu atu konsensializa no enkoraja feto maluk sira atu kandidata aan kompete ho mane maluk sira.
Nia konsente semana hira liuba mosu stetmentu husi administradór postu Lautem nian kona-ba kultura Lautem ne’ebé la eziste feto lidera suku, no husu feto sira atu evita kandidata aan iha eleisaun suku ne’ebé mosu iha públiku, la sai kestaun ba feto sira.
“Iha deklarasaun ida husi administradór postu Lautem, liga ho kustume Lautem nian. Maibé ba ami feto Lautem ida-ne’e la’ós sai obstáklu ami nafatin motiva malu hodi kompete iha eleisaun sira-ne’e,” nia hateten.
Iha parte seluk, Presidente Asosiasaun Feto Potensiál Munisípiu Ermera, Micaela dos Santos Soares hateten, tempu limite tebes, maibé sira sei halo esforsu tomak atu aprosima feto maluk sira no prepara sira kompete iha eleisaun suku, tanba dadaun ne’e husi 52 suku laiha xefe suku feto.
“Ne’e serbísu bo’ot ida ba ami, tanba tempu limite tebes, maibé ami sei halo esforsu ba sira ne’ebé hakarak kandidata aan ami aprosima sira no sira-nia família atu sira hetan apoia másimu, nune’e sira bele hetan votu maioria iha eleisaun mai,” nia hateten.
Nia hateten atividade ne’ebé sira halo mak identifika feto maluk sira no fó formasaun lideransa ba sira ne’ebé prontu kandidata aan iha eleisaun suku atu hakbi’it liutan sira-nia koñesimentu no abilidade ukun nian.