- Publika iha: 28 Fevereiro 2023
Diretora Ezekutiva Organizasaun Movimentu Feto Foinsa’e Timor-Leste (MOFFE-TL), Yasinta Lujina hateten rezultadu peskiza ne’ebé hala’o husi Orgnizasaun Sosiedade Sivíl lidera husi NGO Caucus iha tinan 2020, hatudu tenke ona halo revizaun ba lei no 6/2008 kona-ba rejime jurídiku finansiamentu partidu polítiku tanba deskobre iha lakuna.

Nia salienta lakuna importante tolu ne’ebé sai preokupasaun mak lei ne’e la defini limitasaun orsamentu mínimu no másimu ba partidu polítiku sira, kompeténsia ne’ebé atribui ba Komisaun Nasionál Eleisaun (CNE) laduun forte hodi halo supervizaun ba ezekusaun subsídiu ne’e rasik no utilizasaun orsamentu tanba lei ne’e la defini orsamentu ne’e bele utiliza ba atividade saida no labele uza ba atividade saida.
“Deposi rezultadu peskiza ne’e ita deskobre ita halo ona konsultasaun hodi hamosu rekomendasaun. Ami konsulta ho partidu polítiku 8 ne’ebé hetan asentu iha parlamentu liuhusi workshop ida, halo konsultasaun ho CNE hanesan orgaun eleitorál ne’ebé haree ezekusaun no ikus finaliza ho rekomendasaun ne’ebé ami aprezenta ona ba kada bankada partidu polítiku no komisaun A iha semana kotuk atu konsidera lakuna sira-ne’ebé ita preokupa hodi hadia ba futuru,” nai hateten iha Delta Nova Comoro, Díli.
Nia dehan alokasaun orsamentu ba apoia partidu polítiku kada tinan aumenta, hanesan iha inisiu aloka millaun ida, depois sa’e ba millaun tolu no orsamentu 2023, iha millaun neeb tanba lei la defini montante mínimu no másimu.
Nia hatutan lei la defini klaru utilizasaun fundu ne’e, entaun partidu polítiku sira barak liu uza ba atividade kongressu, konsolidasaun, duke atividade sira empoderamentu no kapasitasaun sira ba organizasaun feto no joventude sira iha partidu laran.
Nia haktuir bazeia ba lei partidu ne’ebé direitu ba fundu ne’e, sira ne’ebé asentu iha parlamentar no sira simu fundu proposionál tuir kadeira ne’ebé sira iha la’ós simu hanesan. No kada partidu kadeira ida hetan $92,000 ba tinan ida, entaun kalkula $92,000 mutiplika kadeira 21 ba partidu CNRT, nune’e mós partidu seluk ne’ebé hetan asentu iha parlamentár.
Iha parte seluk, Prezidente Komisaun Nasionál Eleisaun (CNE), José Agostinho Belo rekoñese kompeténsia ne’ebé atribui ba sira-ne’e ki’ik liu, maibé sira halo hela auditória ba ezekusaun fundu ida-ne’e.
Nia dehan orsamentu ne’e povu nian tanba ne’e rezultadu auditória mak identifika iha krime ruma parte kompetente sira tenke foti medida no ema ida-ida tenke ba hatan.
“Lakuna iha tanba kompeténsia ba CNE ki’ik liu, ita kuandu halo auditória ida bolu dehan informa de’it depois situasaun haree ba oin. Maibé ita haree didi’ak loloos implikasaun iha ba partidu sira-ne’ebé komete ida-ne’e, loloos fó tan kompeténsia ida bele halo diskualifika partidu sira-ne’ebé la serve, oinsa kontribui, ne’ebé ita presiza haree tanba osan estadu nian ema hotu tenke iha responsabilidade,” nia hateten.