Domingo, Novembro 03, 2024

Diretora Rede Feto Yacinta Luzinha la konkorda ho planu Ministeriiu Edukasaun atu implementa lian materna iha ensino baziku iha primeiru siklu.Relasiona ho politika Ministerio Edukasaun (ME) atu implementa lian inan (maternal) sai lian instrusaun ba aprendizajen iha eskola ensino baziku kuartu anu sai preokupasaun bo’ot ba seksaun sosiedade sivil parte balun tanba tuir sira nia hare’e hamosu difikuldade bo’ot ba estudante sira tanba lei baziku edukasaun hateten klaru ona katak lian ne’ebe atu uza ba iha instrusaun aprendizajen mak lian Tetun no Portugues.


“Ami Sosiedade Sivil preokupa tebes ho politika implementasaun ne’e tanba ba ami lia inan hanesan identidade cultural Timor, ami konkorda tebes atu promove maibe atu uza fali sai hanesan lian instrusaun principal aprendizajen ami preokupa tanba iha ita nia lei Konstituisaun no Lei Baziku Edukasaun hateten klaru ona katak lian ne’ebe atu uza ba iha instrusaun aprendizajen mak lian Tetun no Portugues no lian rua ne’e deit ita sei dificulta ba livru no seluk tan entau atu uza lian inan ne’e ami hanoin ita kria dificuldade ida ba jerasaun foun sira,” dehan directora Rede Feto, Yasinta Lujina, foin lalais (17/1) iha sira nia sede servisu iha Caicoli, Dili.


Diretora Lujina hateten tan katak edukasaun formal nia objetivu atu dezenvolve estudantes sira atu aprende tan buat seluk no lian inan la persiza atu aprende iha edukasaun formal tanba bainhira labarik sira moris mai sira hatene ona koalia lian inan.
Nia tenik katak se lian inan uza sai hanesan ponte ba aprendizajen ne’e diak maibe uza sai hanesan instrusaun aprendizajen ne’e problema bo’ot.


“Ami Sosiedade Sivil husu ba governu atu hare fila fali politika ne’e ba ami rezeita tebes total, ami lakonkorda dezenvolve lian maternal “inan” sai hanesan instrusaun prinsipal ba aprendizajen. Se atu promove karik material ida konaba lian inan ne’e diak, no atu fasilita deit bele” dehan Diretora Lujina.


Iha lidun seluk Deputadu Komisaun F, Fransisco Jeronimo, konkorda ho sosiedade sivil sira katak atu promove lian materna hanesan ponte ba aprendizajen ne’e diak maibe atu sai lian instrusaun prinsipal n ba aprendizajen iha eskola ne’e lalos tanba desizaun parlamentu iha fulan hirak liu ba deside ona katak lian instrusaun ba aprendizajen mak lian ofisial mak lian Tetun ho Portugues.


“Ami parlamentu rasik iha ona desizaun ida iha fulan hirak liu ba tinan 2011 halo rezulusaun ida katak lian instrusaun ba aprendizajen iha eskola husi nivel kraik to’o leten mak uza lian offisial Timor-Leste nian mak lian Tetun no Portugues. No la taka dalan mos atu uza lian inan sai ponte ba aprendizajen nune’e estudante sira bele komprende liu maibe mak ne’e, lian instrusaun mak lian official rua ne’ebe iha,” dehan Deputadu Jernonimo.


Iha parte seluk, Director Nasional Ensino Baziku, Alfredo Araújo, hateten katak uza lian maternal sai instrusaun ba aprendizajen materia hotu ne’e depende ba rekursu ne’ebe prepara se bele uza material hotu bele maibe agora sei koko ho material ida.


“Lian inan ne’e sai hanesan ponte ida ba estudante sira ensino baziku atu aprende tan lian seluk no ho lian inan ne’ebe nia hatene oinsa nia bele transmite fali ba lian seluk ne’ebe nia seidauk hatene. Klaru kuandu iha implementasaun foun sempre iha kontradisaun ideias maibe ita sei koko lai. Iha mundu ne’e la iha baut ida foin hahu ho perfeitu kedas,” dehan Director Araujo.
Nia hatutan katak iha nasaun seluk implementasaun politika ne’e hetan susesu ne’ebe diak tebes no iha Timor-Leste sei implementa iha 2012 hahu husi distritu tolu, mak hanesan distritu Lautem, Oe-cusse no Manatutu.