- Publika iha: 27 Fevereiro 2023
Xefe Gabinete Kontrolu Kualidade no Komunikasaun Sosial, iha Hospital Nacional Guido Valadares (HNGV), Díli, Sara Maria Xavier informa períodu 2022, rejistu bebé na’in 118 husi totál na’in 5374 mak mate iha inan nia kanotak ka kabun laran.
Nia salienta bebé na’in 118 ne’e, na’in 36 ho kondisaun stillbirth ka durante partu mak mate. No na’in 82 mak mate ho kondisaun isin dodok ona ka mate liu ona loron ida no rua mak inan aprezenta aan iha maternidade.
“Kauza ba bebé mate iha inan nia kabun laran ne’e multikauza, primeiru relasiona ho kondisaun inan ne’ebé hetan moras krónika hanesan inan ho hipertensaun, inan ho kondisaun malnutrisaun, anemia no inan ho kondisaun moras infesaun sira ne’ebé fó kauza ba bebé mate iha kabun laran.
Tanba ne’e husu ba inan sira bainhira isin-rua ka menstruasaun la mai ona tenke aprezenta aan iha fasilidade saúde atu bele hetan tratamentu ne’ebé di’ak no edukasaun saúde ne’ebé di’ak kona-ba nutrisaun, sinál no sintomas perigu isin-rua atu bele refere lalais ba fasilidade ne’ebé espesialidade hodi halo intervensaun,” nia hateten iha servisu fatin Bidau, Díli.
Nia dehan kazu bebé mate iha inan nia kabun laran bele prevene, bainhira inan isin-rua sira rutina konsulta kuidadu ante natal no hato’o moras ne’ebé sira sofre ba pesoal saúde sira atu halo ezeminasaun kompletu hodi halo tratamentu ne’ebé loloos. Maibé husi kazu sira ne’ebé rejista inan balun la halo konsulta kuidadu ante natal partu mak ba fasilidade saúde no balun halo konsulta kuidadu ante natal dala ida rua de’it.
Nia hateten kazu stillbirth barak liu inan sofre moras infesaun moras transmisaun seksual hanesan sifilis, hepatitis, HIV, no infesaun iha rins, no urinária. Nune’e mós moras inan sofre preklamsia several, eklamsia, no anemia.
Nia hatutan inan ne’ebé sofre moras infesaun no moras krónika sira hanesan malnutrisan, entaun fornesimentu nutrisaun no oksijenu ba bebé iha kabun laran la adekuadu bebé labele krese di’ak bele mate.
Nia haktuir sira mós rejista kazu mortalidade perinatal hamutuk 121. Mortalidade perinatal katak bebé ne’ebé mate iha inan nia kabun laran hahú husi 28 semana to’o bebé moris semana ida, signifika bebé moris mai ho kondisaun grave halo sira mate iha loron hitu depois moris.
Iha parte seluk, Presidente Grupo Mulher Parlamentar Timor-Leste (GMPTL), Deputada Lidia Norberta preokupa dadus estatístika hatudu bebé mate iha inan nia kabun laran aas, no bebé balun mate iha inan nia kabun laran to’o isin dodok mak mai hospital.
“Iha kauze munisípiu hotu bebé barak ne’ebé mate iha inan nia isin, iha Baucau rejistu kazu 33, Liquiçá kazu 14. Labarik balun mate iha inan nia kabun laran too iis mak ba hospital sai mai dodok ona, ne’e preokupasaun ida bo’ot tebes,” nia hateten.
Nia hateten kestaun ida-ne’e hamosu pergunta programa saúde na família mak ladun efetivu ka inan sira mak la ba konsulta, profesionál saúde sira mak laiha iha postu saúde sira tanba dalaruma ba munisípiu haree iha loron kuarta no kinta profesional saúde sira-ne’ebé servisu iha suku tuun ona ba kapital munisípiu.