- Publika iha: 11 Dezembro 2012
Mesmu Timor-Leste hanaran Estadu dos Direitu Demokratika de Timor-Leste ne’ebe foin ukun an iha tinan 10 liu ba, maibe kazu violasaun direitu umanus iha nasaun ne’e konsidera grave tebes.“Ita bele dehan situasaun direitus umanu grave tanba institusaun estadu ou institusaun Governu involve direita iha asaun fisika, hodi hatauk povu, no sidadaun sira, agora povu ho povu maka tuda malu, ne’e la’os ona violasaun direitus umanu maibe ne’e krimi, mas kuandu Polisia nia atuasaun maka liu fali, ne’e maka violasaun direitus umanu, ” dehan Program Manager ba Programa Educasaun Direitu Umanu iha Assosiasaun Hak, Manuel Monteiro Fernandes, iha nia knar fatin, (04/12).
Tuir nia, iha eleisaun no paska eleiasaun rua ne’ebe liu ba situasaun kontroladu, maibe iha situasaun ne’ebe maka Polisia tiru Joven ida, ne’e maka presiza kestiona tanba ne’e violasaun direitus umanu.
“Ami seidauk kompila ami nia dadus kompletu e agora iha fase konstruksaun hela, seidauk konklui hotu, iha paska eleisaun ho eleisaun ita kongratula katak ita nia situsaun direitus umanu hahu diak ituan, mais depois elisaun remata situasaun ne’e tun fali ituan wainhira polisia tiru mate joven ida iha hera, situasaun rungu ranga,” dehan Program Manager ba Programa Edukasaun Direitu Umanu ne’e.
Iha lidun seluk Provedor Direitus Humanu no Justisa (PDHJ), Sebastiao Ximenes dehan Timor-Leste nudar nasaun ne’ebe maka foun ne’e duni fasil atu iha asaun violasaun Direitus Umanu.
“Problema iha Timor-Leste desde ita restaura ita nia indepensia ita hare katak ita nia institusaun estadu nian sei fraku, tanba ne’e maka dala barak mosu violasaun direitus umanu, tanba saida maka hau dehan hanesan ne’e tanba PDHJ sempre simu keiza wainhira iha violasaun direitus umanu ruma ita nia sidadaun komesa iha ona konsiensia katak nia direitu ne’e hetan violadu nia sempre hato’o keixa ba institusaun kompetente,” dehan Provedor Ximenes.
Tuir nia, nudar orgaun ne’ebe maka hare liu ba Direitus Umanu, sei iha esforsu ho sosiadade sivil sira atu bele hadia Direitus Umanu atu diak liu tan iha Timor-Leste.
“Ita bele dehan ita sei infrenta problema oituan kona ba direitus umanu iha ita nia nasaun ida ne’e, ne’ebe ita hotu nia dever atu oinsa bele tenta servisu hamutuk atu hadia situasaun direitus umanu iha Timor-leste, ami hanesan institusaun ne’ebe maka tau matan ba protesaun ba direitus umanu ami buka atu hala’o knar ho diak liu-liu oinsa ita hotu bele goza no bele sente katak ita nia direitu ne’e bele la’o diak,” Provedor PDHJ ne’e tenik.