Diretor Executivu Forum NGO Timor-Leste (FONGTIL), Daniel Santos do Carmo hateten sosiedade sivil tomak orgulho ho programa prioridade ne’ebe governu deside ona iha panorama orsamentu tinan fiskal 2022, no husu tenke konsistente iha alokasaun orsamentu ne’ebe adekuadu ba programa sira ne’e hodi responde duni ba nesesidade povu nian ba moris diak.

Diretor Executivu Forum NGO Timor-Leste (FONGTIL), Daniel Santos do Carmo hateten sosiedade sivil tomak orgulho ho programa prioridade ne’ebe governu deside ona iha panorama orsamentu tinan fiskal 2022.

Nia salienta programa prioridade nen ne’ebe governu deside maka dahuluk kapital sosial, liu-liu setor edukasaun, formasaun profesional no saúde, darua abitasaun no inklusaun sosial, datolu setor produtivu, liu-liu setor agrikultura, turismu, ambiente no konektividade, dala hat setor dezenvolvimentu setor privado, dala lima dezenvolvimentu rural no ikus liu governasaun.

“Sosiedade sivil louva vontade governu nian hodi bele tau prioridade ba asuntu ne’ebe liga ho povu nia moris. No apresia tanba tau prioridade ba setor produtivu nudar dalan ida kore aan husi dependensia ba fundu petroliferu no hahu dadaun diversifikasaun ba fundu petroliferu,” nia hateten liu husi konferensia imprensa iha edifisio Kaikoli, Dili.

Nia hateten iha panorama orsamentu fiskal tinan hira liu ba kotuk setor sira ne’e sai nafatin prioridade, maibe iha alokasaun orsamentu la tuir prioridade.

Nia fo ezemplu setor edukasaun, saúde, saneamentu baziku no agrikultor kada tinan konsidera prioridade, maibe alokasaun orsamentu ba saúde 6%, setor saneamentu baziku 1%, setor agrikultor 3% husi total orsamentu fical, no bo’ot liu ba setor infrastruktura tanba ne’e komunidade sira nafatin enfrenta inseguransa aihan, sistema abastesimentu bee moos, sistema saúde nasional frazil, problema kualidade edukasaun ne’ebe monu.

Nia espera iha orasamentu jeral do estado tinan 2022, nian ho tetu orsamentu fiscal $1.5 bilhoes nafatin konsidera setor prioritario sira hanesan setor edukasaun no saúde 25%, atu bele meilhora sistema saúde no edukasaun iha rai laran hodi hasa’e kualidade edukasaun, kuidadu saúde ba povu sira no hadia povu nia moris.

Iha parte seluk, Ministra da Saúde, Doutora Odete Maria Freitas Belo hateten prontidaun infrastruktura saúde sei presiza atensaun makas iha orsamentu jeral do estado atu bele melhora kondisaun infrastruktrua sira hodi fasilita servisu prestasaun saúde ne’ebe kualidade ba ema hotu.

Nia dehan tinan 2020, iha projeitu konstrusaun no rehabilitasaun hamutuk 44, liu-liu ba surtu Covid-19 nian hanesan fatin ICU ba Covid-19, fatin izolamentu no kuarentina iha Dili no munisipio. No projeitu sira ne’e balun konklui ona no utiliza ona, maibe balun mos sei iha prosesu konstrusaun hela.

“Tinan ida ne’e 2021, ita iha tan projeitu sia, ne’ebe kompostu husi harii postu saude hitu ho residensia ba mediku sira. Ita halo mos kontrusaun ba sala pedatria no enfarmaria adulto feto no mane iha hospital Maliana,” nia hateten.

Nia orsamentu jeral do estado tinan 2022, propoin tan $8 miloens hodi halo postu saúde no residensia ba mediku sira iha fatin sira ne’ebe prense kriteria, katak populasaun liu 2500 abitante.