Alfandega Aplika Taxa $19 Kada Kilograma Produtu Tabaku

Diretor Nasional Operasaun Adoneira, Juliao Ximenes hateten aplikasaun taxa importasaun produtu tabaku bazea ba lei tributaria numeru 8/2008, ne’ebe dehan taxa importasaun 5% no excies tax $19 kada kilograma.

Nia dehan iha tinan 2020, importasaun produtu tabaku ne’ebe tama iha rai laran hamutuk 928,793.55 kilograma. No kompara ho tinan 2019, kuantidade ne’e bo’ot.

“Taxa importasaun produtu tabaku ita aplika 5%, no kuantidade produtu tabaku sira ne’ebe tama mai kada kilograma kona $19, ne’e mak normalmente ita aplika,” nia hateten iha Hotel Novu Turismu, Dili.

Nia hateten tuir dekretu lei numeru 14/2016 regime kontrolu tabaku, fo kompetensia ba sira atu halo kontrolu ba importasaun produtu tabaku sira ne’ebe tama mai rai laran liu husi frontera, portu no aeroportu sira.

Nia hatutan lei ne’e hateten importador ne’ebe deit maka atu importa produtu tabaku mai rai laran tenke submete dokumentu ba ministerio da saúde hodi hetan aprovasaun maka bele prosesu tanba ne’e produtu tabaku ne’ebe tama la ho autorizasaun sei prende no prosesu tuir lei.

Nia rekonhese sei iha nafatin distributor produtu tabaku illegal sira iha area frontera nian, liu-liu forntera tanba frontera luan sira hasoru limitasaun atu kontrola.

Entretantu, Jestor Aliansa Nasional Kontrola Tabaku (ANKT), Sancho Belito Fernandes hateten epidemia tabaku ne’e seriu tanba ema rihun maka sai dependente ona ba tabaku inklui foinsa’e sira.

Nia dehan politiku sira tenke hanoin ona asaun efetivu ida atu prevene foinsa’e sira husi produtu tabaku tanba tabaku kontein 700 kimiku perigu ba saúde, ne’ebe hamosu moras kronika oioin.

“Timor buat ne’ebe ami hanoin politika sira tenke hanoin ona hasa’e taxa tabaku nian no determina presu minimu. Ami rekomenda hahu husi $5 kada masu hodi hare progressu,” nia hateten.

Nia dehan nasaun barak inklui nasaun Norwegia, susesu kontrolu tabaku no redus moras lahada’et kronika, liu husi politika hasa’e taxa produtu tabaku no determina presu minimu $23, entau ema barak para fuma.

Iha parte seluk, Vice Ministru da Saúde, Bonifacio Maucoli dos Reis hateten ministerio saúde laiha autoridade tomak hodi deside hasa’e taxa importasaun produtu tabaku no presu tabaku iha merkadu, maibe nafatin halo advokasia ba lina ministeriu relevante atu konsidera hanoin sira konaba hasa’e taxa produtu tabaku.

“Esforsu importante ne’ebe ita hotu tenke luta hodi hetan maka hasa’e taxa ba sigaru importadu sira hotu. Responsabilidade ida ne’e laos ministerio da saúde nian tanba ne’e presiza tebes kolaborasaun husi miniterio relevante sira,” nia hateten.