- Publika iha: 13 Fevereiro 2024
Vice Primeru Ministru Asuntu Ekonomia no Dezenvolvimentu no Ministru Turismu no Ambiente Interino, atual Ministru Transporte no Komunikasaun, Miguel Manetelu Marques hateten iha dia 26 fulan-fevreiru tinan 2024, delegasaun Timor-Leste ba partisipa konferensia ministru sira nian atu aprova dokumentu sira no asina akordu adezaun Timor-Leste ba Organizasaun Mundial Komérsiu (OMK) iha Abu Dhabi.
Nia dehan depois asina akordu adezaun, sei lori akordu ne’e mai iha Parlamentu Nasionál atu ratifika no lori fali ba sekretariadu OMK nian rejistu hodi ofisializa adezaun, ne’ebé data tentative dia 30 fulan-agostu tinan 2024, ofisialmente Timor-Leste sai membru OMK nian.
“Hanesan nasaun soberanu ida, ita komprometidu bainhira tama ona ita kumpri regras no prosedimentu sira ne’ebé iha. Dezafiu sempre iha no benefisiu mos ba ita iha, ne’ebé dezafiu no dezvantajen balun mak ita nia legislasaun sira tanba ne’e iha pos-adezaun ita tenke kompleta legislasaun sira, dezenvolvimentu infrastrutura sira liga ho konektividade no rekursu umanu presiza aumenta hodi implementa servisu sira ba ita nia adezaun,” nia hateten bainhira partisipa iha enkontru interministerial ba adezaun Timor-Leste ba OMK iha salaun Nobre Ministeriu Negosiu Estranjeru no Koperasaun (MNEK) Pantai Kelapa, Dili.
Nia konsente iha kompremisiu lubuk ida ne’ebé tenke kompleta iha pos-adezaun, liu-liu legislasaun hamutuk 20 liga ho atividade komérsiu nian ne’ebé tenke kompleta.
Iha parte seluk, Ministru Komérsiu no Indústria (MKI), Filipus Nino Pereira hateten Timor-Leste, alende rekursu mina iha mos potensial ba setór agrikultura, turismu, entau ho adezaun ne’e bele dudu setór privadu nasionál sira halo investimentu no fo mos oportunidade ba investimentu internasionál sira.
Nia rekoñese sira nia parte iha legislasaun hat husi legislasaun 20 ne’ebé tenke kompleta iha pos-adezaun katak iha tinan 2024, ne’e tenke kompleta ona.
“MKI iha legislasaun hat, ida mak oinsa ita nia regulamentu ba implementasaun regras orijin, agora ita dezenvolve hela. Ida seluk, kodigu propriedade industrial ne’e esbosu prepara ona sei aprezenta ba Parlamentu Nasionál no lei konaba promosaun manufaktoria. Entau legislasaun sira ne’e ministeriu nia responsabilidade atu kompleta iha pos-adezaun ida ne’e,” nia hateten.
Nia hateten sira identifika ona iha produtu 18 ne’ebé produs ona iha rai laran, ne’ebé balun halo ona exportasaun hanesan masin, no balun ba konsumu merkadu domestiku.
Nia hatutan governu hare hela politika diak atu apoio indústria sira ne’e hasa’e kapasidade produsaun no proteje indústria, alende ne’e mos promove produtu iha merkadu nasionál.
Nia haktuir bainhira produsaun barak ona mak governu sei implementa politika subtituisaun importasaun hodi redus importasaun mai rai laran.