Sexta, Abril 19, 2024
Total visitors: 766366

Ministerio Saude (MS) hamutuk ho parseirus dezenvolvimentu halo avaliasaun ba prestasaun servisu atendimentu saude ba iha komunidades durante tinan liman (2012-2017) nia laran.

Ministeriu Saude ho parseirus halo avaliasaun ba servisu atendementu saude publiku nian ba tinan lima nia laran.

Diretora prestasaun servisu Minsiterio Saude, doutora Odete Viegas hateten avaliasaun ne’e atu haree progresus no dezafiu sira hodi elabora fali planu ida ne’ebe diak ba tinan lima mai iha seitor saude nian.
Nia dehan, iha indikador balun ne’ebe hatudu esforsu MS nian iha tinan lima nia laran hetan rezultado ne’ebe diak, hanesan eliminasaun moras malaria, redusaun taxa mortalidade inan ho oan no redusaun malnutrisaun maske sei aas maibe iha mudansa.
Alende ne’e, nia dehan infra-estrukturas no rekursus humanus mos iha progressu lubuk ida, agora Timor –Leste iha ona mediku mil resin ne’ebe koloka ona ba postu saude sira hotu iha teritorio tomak.
“Laiha redusaun ne’ebe signifikante, maibe iha taxa ne’ebe tuun,” nia hateten iha salaun Ministerio Saude Kaikoli, Dili.
Atinjimentu bo’ot seluk mak, nia dehan programa saude familia tanba uma kain hotu iha rai laran hetan ona asistensia saude husi pesoal saude no regista ona iha sistema.
Nia rekonese, katak iha servisu balun ne’ebe presiza hadia hanesan distribuisaun aimoruk, tanba komunidade kontinua halerik kona ba falta aimoruk iha fasilidade saude sira.
“Ami buka nafatin meus atu distribui aimoruk ba fasilidade saude no identifika aimoruk ne’ebe laiha hodi halo pedidu ba kompras, maibe buat hotu fila ba iha prosesu,” nia hateten.
Iha oportunidade ne’e, lori governu nia naran fo agradesementu ba parseirus dezenvolvimentu hanesan UNICEF, WHO, UNFPA no seluk tan ne’ebe apoia ona programa saude nian durante ne’e.
Entretantu, Diretor Saude munisipio Ermera, doutor Herculano Seixas hateten durante tinan lima saude munisipio Ermera konsege elimina ona moras malaria husi 20% tuun to’o 0,0% iha tinan 2016.
Tuir kriteria husi Organizasaun Mundial Saude (OMS) kona ba area ne’ebe define livre husi malaria, nia dehan kuandu durante tinan tolu tu-tuir malu area ne’e la relata kazu malaria.
“Iha munisipio Ermera, postu administrative balun livre ona malaria hanesan Lete-foho desde tinan 2010 to’o agora laiha kazu,” nia hateten.
Nia dehan, maske livre ona maibe sira nafatin investe iha prevensaun liu –liu fo edukasaun ba komunidades, halo vijilansia, kontrolu ba vektor no distribui muskateiru ba familia sira tomak hodi prevene aan.
Alende ne’e, nia dehan iha mos progresus seluk hanesan hasa’e taxa asesu planeamentu familia ba 65% no imunizasaun ba labarik tinan lima mai kraik atinji 90%.
Entretantu, Diretora Saude munisipio Dili Agustinha da Costa Seguerado, hateten saude munisipio Dili iha mudansa oituan iha infra-estrukturas liu –liu iha kondisaun minimu ne’ebe bele fo atendimentu saude ne’ebe diak no dignu ba komunidade sira.
Iha tinan hirak liu ba, sentru saude fornese deit kuidadus saude primario ba OPD sira, maibe nia hateten iha tinan hirak ikus ne’e iha ona kondisaun hanesan kamas atu fo atendimentu durante 24 oras ba kazus emergensia ne’ebe la presiza ba ospital nasional.
Alende ne’e, iha mos postu saude 18 ne’ebe estabelesidu ho nivel um (1), signifika la’o ain distansia do’ok liu husi sentru saude no postu rua ho nivel dois (2).
Kona ba moras malaria, nia dehan munisipio Dili mos tama ona iha kategoria pre –eliminasaun tanba sei iha kazu ida-rua ne’ebe kontinua mosu, liu –liu iha postu administrative Atauro.
“Ita fo hanoin ba sira ne’ebe viajen ba area sira, hanesan Alor halo peskas tenke lori ho muskateiru hodi uza, nune’e labele hetan moras ida ne’e lori mai fali iha uma, susuk tata da’et fali ba ema seluk,” nia hateten.
Alende ne’e, saude Dili mos iha prosesu pre-eliminasaun ba iha moras sarampu no seluk tan.