Quinta, Março 28, 2024
Total visitors: 766366

Partisipasaun Feto Iha Lideransa Suku tinan 2023 Tun Ba 4%

Published: Março 23, 2024
Dadus ne’ebé fó-sai husi Fundasaun Alola (FA) indika katak partisipasaun feto iha lideransa suku...

Pasiente HIV-SIDA Na’in 449 La Tuir Tratamentu Saúde Antiretrovial

Published: Março 22, 2024
Tékniku Superior Planu no Monitorizasaun husi Instituto Nasional Combate HIV-SIDA (INCSIDA, IP),...

MS: HIV-SIDA Kontinua Amenta Iha Teritorio Nasionál

Published: Março 18, 2024
Ministerio Saúde (MS) fo sai katk identifika kazu virus HIV-SIDA foun iha Timor-Leste, iha tinan...

ANCI-TL Tenke Kondena Mos Mane Iha Prosesu Ba Kazu Soe Bebe

Published: Março 11, 2024
Diretór Aliansa Nasionál Kombate Crime Infanticidio Timor-Leste (ANCI-TL), José Turky husu...

Kliente TT Sei Simu Informasaun Previzaun Tempu no Risku Dezastre Rutina

Published: Março 11, 2024
Sekretariu Estadu Protesaun Sivil, liu husi Autoridade Protesaun Sivil (APC), asina protokolu...

Engenheira 50 Resin Halao Servisu Hare Projeitu Fisiku Iha Treinu

Published: Março 09, 2024
Ministru Obras Públika, Samuel Marçal rekoñese servisu engenheira sira nian hare no monitoriza...

Tuir dekretu lei elisaun parlamentar nian ne’ebe lalais ne’e aprova iha Parlamentu Nasional, katak partidus politiku tenke hetan votus liu pursentu hat (4%) husi eleitores hodi hetan asentu iha Parlamentu.

STAE hahu fahe informasaun kona ba preparasuan elisaun parlamentar nian ba Parpol sira.

Vise Prezidente Komisaun A Parlamentar ( konstituisaun, justisa, administrasaun publika, poder local e anti korupsaun), Arão Noe de Jesus Amaral hatete parlamentu deside halo revizaun ba dekretu lei ne’ebe antes ne’e 3%
hasa’e ba 4% tanba numeru eleitores mos aumenta.
Alende ne’e, nia dehan iha lei ne’e hateten atu harii partidu ida tenke iha asinantes rihun 20, nune’e bele koresponde ba 4% ne’e. Pursentu hat (4%) ne’e mais ou menus hetan kadeira rua iha parlamentu.
“Ne’e la’os atu hamate partidu ki’ik sira, maibe atu haforsa sira hodi kompete no bainhira hetan fiar bele halo buat ruma ba povu no nasaun,” nia hateten, iha Parlamentu Nasional.
Entaun ho bareira ida ne’e, nia hatete ejiji partidus politiku sira tenke iha kualidade, programas, planu no kompromisio ne’ebe diak.
“Lejislasaun respeita direitus humanu, maibe la’os harii partidu barak mak dehan demokrasia iha, la’e,” nia hateten.
Iha lei ne’e mos, hateten partidus politiku ne’ebe merese konkore iha elisaun parlamentar ba dala hat ne’e mak partidus ne’ebe halo ona konferensia no kongresu hodi estabelese ona estrukturas iha nivel baze to’o nasional
no iha sede partidu nian iha munisipio hotu.
Nia hatete, agora dadaun iha partidus politiku hamutuk 32 maibe balun sede la klaru, estrukturas iha baze la funsiona ho diak no la liu husi kongresu.
Entretantu, tuir Diretor Ezekutivu Judicial System Monitoring Program (JSMP), Luis Sampaio katak desizaun ne’e iha vantajen no desvantajen ba partidus politiku, liu –liu partidu ki’ik sira.
Nia hatete, vantajen mak atu asegura partidus politiku ne’ebe iha tenke ho vizaun klaru, kapasidade institusional no ideologia politika ne’ebe diak, e la’os besik elisaun mak bolu malu harii partidu.
Enkuantu dezvantagen mak, nia dehan la fo espasu ba partidu ki’ik isra atu kontribui ba prosesu demokrasia.
“Buat ida importante mak kuandu partidu barak hetan asentu iha parlamentu nasional, ne’e dinamiku liu, demokrasia metin no kritika barak, maibe kuandu partidu rua deit bainhira sira iha ona kompromisio ruma, susar ba ita atu
halo intervensaun,” nia dehan.
Tuir nia, prezensa partidu opozisaun ne’e importante tebes atu fo valor ba demokrasia iha estado demokratiku ida.
Nia mos sujere, atu partidu ki’ik sira ne’ebe iha vizaun no ideologia hanesan tenke halo ona koligasaun hodi bele hetan asentu iha parlamentu, tanba kuandu halai mesak-mesak, ne’e susar.
Tanba esperiensia iha elisaun hirak liu ba, nia dehan partidus hamutuk 30 resin mak konkore, maibe partidus 6 deit mak tuur iha Parlamentu Nasional.
Iha parte seluk III Vise Prezidente Partidu Esperansa da Patria (PEP), Francisco da Costa de Jesus Soares hatete maske partidu foun maibe sira la hakfodak ho bareira 4% ne’e, e nafatin servisu maka’as atu bele hetan
konfiansa husi povu sira.
“Ami pronto no ami la hakfodak ho bareria 4% tanba ami konsege hakat liu todan ne’ebe iha liu –liu hetan 20 mil asinantes hodi sai hanesan partidu ida,” nia hateten.
Nia hatete, partidu PEP registadu iha Tribunal Rekursu no hetan legalidade hanesan partidu ida hodi kompete iha elisaun parlamentar tinan ne’e.